Destana Gilgamêş yek ji kevintirîn û navdartirîn destanên cîhanê ye ku ji Mîtolojiya Mezopotamyayê derbas bûye. Ev destan bi eslê xwe ji Sumerî ye û piştre ji aliyê şaristaniyên Akad, Babîl û Asûriyan ve hatiye nivîsîn û guherandin. Destana Gilgamêş di nav çanda Rojhilata Navîn de cihekî girîng digire û ji bo nîqaşên zimanî û çandî jî bûye mijar. 

Destan li ser çermê Xezalan hatiye nivîsîn û ji ber kevneşopiya xwe ya dewlemend û naveroka xwe ya felsefî, her tim bûye mijara lêkolîn û nîqaşan. Hin kes îdia dikin ku destan bi eslê xwe bi farisî ye, lê hinên din jî dibêjin ku bi kurdî ye. Ji ber ku her du ziman (farisî û kurdî) ji malbata zimanên Hind û Ewropî ne û nêzîkî hev in, ev nîqaş hê jî berdewam e. 

Di destanê de, Gilgamêş, ku ji sê parçe xweda û yek parçe mirov e, li ser welatiya xwe ya Urûkê desthilatdar e. Ji ber xwesteka mirovan, xwedayan Enkîdû afirandine, ku di destpêkê de bi lawiran re dijî. Piştî ku Enkîdû bi rahbikekê re têkiliyekê ava dike, nêzîkî jiyana şaristanî dibe û dibe mirov. Gilgamêş û Enkîdû dibin heval û bi hev re gelek serpêhatiyan dijîn, wekî kuştiya Humbaba, dehbeyê çiyayên Zagrosê. 

Piştî ku Gilgamêş xwesteka Îştar (an jî Înanna) bi pozbilindî red dike, Îştar hêrs dibe û “gayê ezmanan” dişîne ser Gilgamêş. Bi alîkariya Enkîdû, Gilgamêş gayê dikuje. Lê xweda biryar didin ku Enkîdû bimire, ji ber ku tevî kuştina Humbaba û gayê ezmanan e. Mirina Enkîdû Gilgamêş ji rastiya mirinê haydar dike û ew dikeve ser gera li pey sirra jiyana bêdawî. 

Gilgamêş ji bo dîtina Utnapîştîm, ku tenê kesê bêmir e, diçe ser gera xwe. Utnapîştîm behsa giyayekî bêmirinê dike ku di binê deryayê de ye. Gilgamêş giyayê dibîne, lê berî ku karibe bixwe, marek tê û giyayê direvîne. Mar bi vê giyayê xwe ciwan dike û kirasê xwe diguherîne. Gilgamêş bêhêvî vedigere Urûkê û bajarê xwe bi xweşiyê nişanî kelekvanî dike. 

Destana Gilgamêş ji aliyê helbestvan Kawa Nemir ve hatiye wergerandin kurdî. Ji aliyê din ve, rojnamevan û nivîskar Rêşad Sorgul jî şanoya bi navê “Gilgamêş” (ji aliyê Orhan Asena ve hatiye nivîsîn) wergerandiye kurmancî. Ev destan ji bo çanda kurdî jî cihekî girîng digire û di nav edebiyata kurdî de bûye mijara lêkolîn û nîqaşan. 

Ev destan bi naveroka xwe ya felsefî û temaşa li ser jiyan, mirin û bêmirinê, her tim bûye mijara lêkolîn û nîqaşan. Ji bo çavkaniyên zêde, dikare li pirtûkxaneyan an jî çavkaniyên akademîk were gerîn.