Ji ber ku Semsûr li ser xaçerêya Mezopotamya û Anatoliyê ye, rêyên gelek gel, artêş, karwanên bazirganî û baweriyan di seranserê serdeman de li vir li hev ketine. Bê guman yek ji şopên herî mezin ên vê axê Qraltiya Kommagene ye.

Dîrokeke Kurte ya Qraltiya Kommagene

Qraltiya Kommagene di sala 162 BZ de bi hilweşîna Împeratoriya Seleucid serxwebûna xwe ragihand. Paytexta wê Samosata (Şemîzîna îroyîn) bû, ku di nav sînorên Semsûrê îroyîn de ye. Serwerê herî navdar ê Qraltiyê, Antiochus I Theos (69–36 BZ), navê xwe bi peykerên mezin û projeya gorên mezin li Çiyayê Nemrut nemir kir.

Berhemên li ser Çiyayê Nemrutê

Serên peykerên li ser Çiyayê Nemrutê, ku bilindahiya wan bi navînî 8-10 metre ye, di destpêkê de bi laşên peykerên mezin ên xwedayan ve girêdayî bûn. Lêbelê, ji ber erdhej û hezaran salan erozyonê, serî şikest û ketin erdê. Ev yek bû sedema çêbûna wêneya îkonîk a îroyîn.

Li kêleka peykeran relyefên kevirî yên mezin ên baz û şêran hene. Sembolên stêrkan ên li ser neqşên şêran wekî yek ji wêneyên astrolojîk ên herî kevin ên di dîrokê de têne hesibandin. Ev neqş nîşaneyek ezmanî ye ku sembola dîroka derketina Antîokhos ser text e.

Felsefeya Li Pişt Peykeran

Peykerên li ser Nemrut ne tenê hêza qraltî temsîl dikin. Nivîs, ku bi fermana Antîokhos hatine nivîsandin, felsefeya wî ya jiyanê û şîretên ku wî ji nifşên pêşerojê re hiştiye dihewîne. Di van nivîsan de, qral wekheviya xwe bi xwedayan re di weşîne, ji gelê xwe re başiyê dixwaze, û dua dike ku peyker bi hezaran salan bidome. Di vî warî de, Nemrut ji goristaneke kevirî bêtir dişibihe manîfestoyeke felsefî: Mirovahî mirî ye, lê bawerî, huner û çand dikarin di bêdawîtiyê de, heta li ser çiyayekî jî, qurm bigirin.

Peykerên Semsûrê Îro

Her sal, bi hezaran geştiyarên herêmî û biyanî tên ber van şahidên kevirî yên mezin da ku li Çiyayê Nemrutê rojhilat an rojavabûnê temaşe bikin. Serên mezin ên ku ji mijê derdikevin dîrok û roja îroyîn dikin yek. Peykerên Semsûrê hîn jî stranên padîşah, xwedayan û sirên xwe dibêjin dema ku li geliyên bereket ên Mezopotamyayê dinêrin.